Theo chu kỳ niên lịch phụng vụ trong Giáo Hội, năm phụng vụ 2024-2025 bắt đầu từ Chúa Nhật thứ nhất mùa Vọng, ngày 01.12.2024 đến hết tuần lễ của Chúa Nhật 34. Thường niên năm 2025, phúc âm Chúa Giêsu Kitô trong thánh lễ Misa theo Thánh sử Luca được đọc công bố cùng suy niệm. Như thế phúc âm Chúa Giêsu theo Thánh sử Luca là trọng tâm cho suốt năm phụng vụ chu kỳ năm C .

Nhiều nơi trong các Thánh đường có tượng Thánh Luca tay cầm cuốn sách và dưới chân có hình con bò. Có nơi đàng trước bục đọc sách trong nhà thờ có vẽ hay khắc bốn hình khác nhau theo hình chữ nhật hay hình tròn: một người có cánh, một con sư tử có cánh, một con bò có cánh và con chim phượng hoàng có cánh. Bốn hình ảnh biểu tượng này cũng được khắc vẽ rất nghệ thuật theo mô hình Mosaic vừa to rộng và vừa mầu sắc nổi bật ở bốn góc trên cao bên trong vòm tròn đền thờ Thánh Phero ở Vatican, nơi có bàn thờ đức tin bên dưới vòm hình tròn.

Đây là những hình ảnh biểu tượng cho bốn Thánh sử viết bốn sách Phúc âm về cuộc đời của Chúa Giêsu: Thánh Mattheo, Thánh Marco, Thánh Luca và Thánh Gioan.

Tại sao lại vẽ hay tạc tượng Thánh sử Luca với hình con bò, hay lấy biểu hiệu con bò chỉ về phúc âm Thánh Luca? Và Thánh sử Luca đã viết diễn tả, cũng có ý kiến hiểu cho rằng Thánh Luca là một họa sĩ, đã phác họa vẽ khuôn mặt Chúa Giêsu như thế nào?

Hình ảnh biểu tượng hay ngày nay còn gọi là Logo, muốn nói lên đặc điểm của nơi đó, của người đó, của công trình đó. Chỉ mình phúc âm Thánh Luca thuật lại cảnh sinh ra đời của Chúa Giêsu xuống thế làm người trong chuồng bò lừa giữa cánh đồng Bethlehem thuở xưa cách đây hơn hai ngàn năm ở miền Nam nước Do Thái. Nên hình con bò đã trở thành biệu tượng riêng biệt của Phúc âm Thánh Luca để phân biệt với ba phúc âm của ba Thánh sử khác.

Thánh sử Luca diễn tả Chúa Giêsu là một con người có nơi chốn sinh ra như bao con người khác ở trần gian. Hang chuồng bò lừa, máng cỏ, nơi Chúa Giêsu nằm lúc chào đời, là dấu vết tích lịch sử cụ thể của Chúa Giêsu đã sinh ra, và còn muốn làm nổi bật lên một khía cạnh đời sống khác hơn nữa của Con Thiên Chúa: Chúa Giêsu sinh ra trên trần gian trong hoàn cảnh khó nghèo hèn hạ, có cha mẹ, và đã sống vâng phục lòng hiếu thảo với cha mẹ mình. (Lc 2,51).

Chúa Giêsu là Con Thiên Chúa, nhưng sinh xuống trần gian làm người. Ngài phải sống hoàn toàn lệ thuộc vào ý muốn của Thiên Chúa. Điều này nói lên rõ nét qua những lời cầu xin của Chúa Giêsu với Thiên Chúa Cha, như lời cầu nguyện trong vườn Cây đầu trước lúc chịu khổ hình, (Lc 22,44), lời than khóc trên thập gía trước lúc chịu chết.

Thánh sử Luca diễn tả Chúa Giêsu là Đấng tràn đầy ân phúc của Thiên Chúa mang đến ân đức cứu chuộc cho trần gian. Những ngôn từ ân phúc, lòng thương xót được Thánh Luca nhắc viết tới 28 lần trong Phúc âm của mình.

Khi Tổng lãnh Thiên Thần Gabriel đến truyền tin cho đức mẹ Maria, Thiên Thần chào đức mẹ là „đầy ân phúc“ (Lc 1,28). Hai tiên tri Simeon và Anna đã hân hoan vui mừng vì được “ân phúc” nhìn thấy tận mắt bồng ẵm hài nhi Giêsu trong đền thờ.

Sự trở về, trong dụ ngôn người cha nhân lành, của người con đi hoang (Lc 15), người thu thuế (Lc 18) của Ông Zachäus (Lc 19) đều nói lên ân phúc, và lòng thương xót của Chúa Giêsu, Đấng mang đến những điều đó cho trần gian.

Phúc âm Thánh sử Luca viết dẫn đến niềm vui niềm hy vọng. Khởi đầu với bài tường thuật Thầy cả Zacharia vào dâng lễ tế trong đền thờ bị phạt câm, nhưng vẫn ca tụng Thiên Chúa. Maria và chị họ Elisabeth vui mừng ca ngợi Thiên Chúa. Các Thiên Thần hiện đến báo tin vui mừng cho các mục đồng: Chúa Giêsu đấng cứu thế sinh hạ làm người. Và ở cuối phúc âm thuật lại các Tông đồ trở về Giêrusalem với niềm vui mừng hân hoan và ca ngợi Thiên Chúa (Lc 24,52-53)

Sứ mạng mang tin mừng của Chúa Giêsu xưa kia gieo vãi niềm vui mừng lòng nhân lành của Chúa qua đời sống làm người của Chúa Giêsu, và niềm vui mừng đó lan tỏa cho tới chúng ta ngày nay cho tâm hồn con người.

Những ví dụ, những hình ảnh qua dụ ngôn là ngôn ngữ gần gũi dễ hiểu cho người nghe, nhất là về những điều tôn giáo thần bí cao sâu. Xưa nay vẫn thường hiểu cho rằng những dụ ngôn trong Phúc âm. Nhưng cũng có suy tư cho rằng phúc âm trong dụ ngôn. (Lm. Giuse Nguyễn tầm Thường). Hai cung cách cắt nghĩa đều quy hướng tìm hiểu sứ điệp của Chúa Giêsu không chỉ về số lượng dụ ngôn, mà còn về nội dung ẩn chứa nơi hình ảnh ngôn ngữ của những ví dụ trong đời sống thực tế của con người, mà Ngài dùng để rao giảng.

Rao giảng về nước Thiên Chúa, Chúa Giêsu dùng nhiều dụ ngôn để cắt nghĩa. Những dụ ngôn cũng được thuật lại nơi ba phúc âm khác. Nhưng có những dụ ngôn hình ảnh của Chúa Giêsu dùng để rao giảng nước Thiên Chúa chỉ đọc thấy trong phúc âm Thánh Luca.

Dụ ngôn người Samari nhân lành (Lc 10,25-37) đầy lòng thương xót cứu giúp người bị đánh trọng thương giữa dọc đường. Dụ ngôn này diễn tả sự quan tâm săn sóc của tình yêu Thiên Chúa với con người và lòng bác ái con người với nhau.

Dụ ngôn về bữa tiệc trọng đại (14,16-24) nói lên ân phúc của Thiên Chúa đối với con người.

Dụ ngôn người giầu có và ông Ladaro nghèo khổ (Lc 16,1-31). Qua dụ ngôn này Chúa Giêsu muốn nhắn nhủ tuy sống ở trần gian, nhưng đừng quên hướng lòng về ngày mai, về đời sống vĩnh cửu mai sau. Vì tất cả những gì mình xây dựng làm ra ở trần gian đời này, mai lúc từ gĩa trần gian ra đi về đời sau, không mang đi được. Những gì ta tích lũy để dành, mai sau cũng phải để lại. Nhưng chỉ những gì của lòng yêu thương bác ái quảng đại cho đi, ngày sau khi qua đời được nhận lãnh trở lại.

Chúa Giêsu chữa 10 người bị bệnh phong cùi lành mạnh (Lc 17,11-19), nhưng sau cùng chỉ có một người trở lại cám ơn Chúa Giêsu, Người đã chữa cho ông ta lành bệnh. Dụ ngôn này nói lên sứ điệp: chỉ người có lòng tin mới nhận ra căn nguyên của sự chữa lành ở đâu. Và từ đó sống lòng biết ơn.

Dụ ngôn hình ảnh người Phariseo và người thu thuế vào đền thờ cầu nguyện (Lc 18,9-14). Hai con người với hai cung cách lối sống lòng tin rất khác biết đối chọi nhau. Một người (Phariseo) tự cao tự đại cậy vào thành tích đạo đức của mình; còn một người khác (người thu thuế) nhận mình là người tội lỗi cầu xin ơn tha thứ. Thiên Chúa, qua dụ ngôn này, chỉ chấp nhận lòng ăn năn thống hối, cung cách sống lòng chân thành khiêm hạ trước Đấng Tối Cao.

Chúa Giêsu đi tìm gặp kêu gọi ông Giakêu (Lc 18,9-14) là hình ảnh nói lên Ngài đi tìm những con người yếu hèn tội lỗi, Ngài muốn truyền cảm hứng, cảm hóa trái tim tâm hồn con người này, cùng thu nhận vào hàng ngũ những người tin theo Chúa.

Thánh Luca viết phúc âm về Chúa Giêsu với 24 chương. Chương mở đầu về cảnh Thiên Thần truyền tin sự sinh ra của Thánh Gioan tẩy gỉa, cảnh Thiên Thần truyền tin cho Đức Mẹ Maria về sự sinh ra của Chúa Giêsu xuống thế làm người. Rồi liền sau đó là sự sinh ra, thời thơ ấu của Thánh Gioan Tẩy gìa và Chúa Giêsu.

Những chương thân bài của Phúc âm là trình thuật về hoạt động rao giảng của Chúa Giêsu với những dụ ngôn, bài giảng giáo lý. Và chương sau cùng nói về Chúa Giêsu sống lại từ cõi chết mang đến niềm hy vọng cho con người. Rồi trước khi trở về trời Chúa Giêsu trao cho các Tông đồ, cho Giáo Hội nhiệm vụ tiếp tục mang tin mừng niềm vui, tình yêu cùng niềm hy vọng, mà Ngài đã mang xuống trần gian cho con người.

Thánh sử Luca, theo như Thánh Hieronimo nghiên cứu tường thuật lại, đã viết phúc âm Chúa Giesu ở Achja và qua đời ở Theben. Như thế thánh nhân sống ở bên Hy lạp. Theo phỏng định Ông viết sách phúc âm Chúa Giêsu vào khoảng giữa những năm 80 và 90.

Thánh Luca viết trình bày lịch sử về Chúa Giêsu như là lịch sử ơn cứu chuộc chữa lành cho con người. Lịch sử đời sống Chúa Giêsu mặc khải khai mở ra viễn cảnh Thiên Chúa chữa lành cứu độ.

Thánh Luca tường thuật biến cố lịch sử thánh thiêng về Chúa Giêsu, lịch sử ơn cứu độ Chúa Giêsu thực hiện cho trần gian. Đây không phải là chuyện thần thoại hoang đường. Nhưng là chuyện hiện thực diễn xẩy ra trong khung lịch sử thời gian ngoài xã hội với lời loan báo nhấn mạnh bằng câu: Xảy ra vào thời…

“Xảy ra vào thời vua Herode cai trị miền Giuđê, có một vị Tư Tế thuộc nhóm Avia, tên là Dacaria, vợ ông là bà Elisabeth thuộc dòng tộc tư tế Aharon…” (Lc 1,5)

“Xảy ra vào thời hoàng đế Augustus ra chiếu chỉ, truyền kiểm ta dân số trong khắp cả thiên hạ. Đây là cuộc kiểm tra đầu tiên được thực hiện thời Ông Quirino làm tổng trấn xứ Siria…(Lc 2,1/2)

“Xảy ra vào thời năm thứ mười lăm dưới triều hoàng đế Tiberia thời Phongxio Philato làm tổng trấn miền Giuđê, Herode làm tiểu vương Galile, người em là Philipe làm tiểu vương miền Iture và Trakoni, Lyxania làm tiểu vương miền Abilen, Khana và Caipha làm thượng tế, có lời Thiên Chúa phán cùng con ông Dacaria là ông Gioan trong hoang địa…” (Lc 3,1/3).

Thánh Luca muốn cùng đóng góp qua những dòng chữ văn chương lồng khung trong chiếc nôi văn hóa thời đại lúc đó của riêng mình, để trình bày chi tiết hơn cùng rõ nét về lịch sử Chúa Giêsu cho con người thời lúc đó và sau này, như Ông viết nơi lời mở đầu:

“Thưa ngài Thê-ô-phi-lô đáng kính, có nhiều người đã ra công soạn bản tường thuật những sự việc đã được thực hiện giữa chúng ta.2 Họ viết theo những điều mà các người đã được chứng kiến ngay từ đầu và đã phục vụ lời Chúa truyền lại cho chúng ta.3 Tôi cũng vậy, sau khi đã cẩn thận tra cứu đầu đuôi mọi sự, thì thiết tưởng cũng nên tuần tự viết ra để kính tặng ngài,4mong ngài sẽ nhận thức được rằng giáo huấn ngài đã học hỏi thật là vững chắc.” (Lc 1,1/4)

Thánh Luca bằng những dòng chữ viết tường thuật những biến cố lịch sử thánh đời Chúa Giêsu như những bài giáo lý cho Giáo Hội Chúa thời sơ khai lúc ban đầu, và còn lưu truyền lại trong suốt dọc dòng lịch sử Giáo hội Chúa nơi trần gian từ hơn hai ngàn năm nay. Đây là kho tàng giáo lý thánh thiêng của Giáo Hội, cùng cho cả nhân loại nữa xưa nay.

Kho tàng nội dung Phúc âm Chúa Giêsu theo Thánh sử Luca gợi truyền cảm hứng, năng lượng cho đời sống đức tin vào Thiên Chúa tình yêu nơi khuôn mặt Chúa Giêsu Kitô, Đấng là nguồn ơn cứu độ hôm qua, hôm nay và ngày mai.

Lm. Daminh Nguyễn ngọc Long